Đừng so sánh cam với táo

Đặc điểm chung của cam và táo là kích cỡ gần giống nhau, cùng có vị chua chua ngọt ngọt, và giá cả thì cũng rất tương đồng. Giống nhau nhiều đến thế, nhưng native speakers lại có câu thành ngữ cửa miệng là Don’t compare oranges with apples. Vâng, đừng so sánh cam và táo.

Thật ra thì họ không có ý nói đến cam và táo, mà chỉ muốn nói rằng khi so sánh thì hãy so oranges to oranges và apples to apples, rằng cam và táo rất khác biệt.

Trong một bài báo có tựa đề What’s the same and what’s different about the polls this time ngày 21-10-2020, báo mạng Vox.com (https://www.vox.com/21524703/biden-trump-poll-lead-2016) khi so sánh bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2016 và năm 2020 cho rằng không nên so sánh đơn thuần tỷ lệ ủng hộ trên cả nước giữa hai ứng viên, mà phải tách bạch ra từng thông số đặc thù. Dù vậy, Vox news cho rằng “All of which is to say that apples to apples, Biden has a bigger lead.” Đến đây thì bạn hiểu cách dùng apples to apples cũng như oranges to oranges rồi phải không!

Không chỉ chuyện so sánh chúng với nhau, trong tiếng Anh, oranges và apples còn được dùng trong rất nhiều thành ngữ, để chỉ nhiều ý nghĩa rất thú vị. Chúng ta chỉ có thời giờ điểm qua một vài thành ngữ phổ biến thôi.

Như đã nói ở trên, cam và táo khác biệt đến mức có kiểu nói My mum and my aunt are just oranges and apples, nghĩa là hai chị em – mẹ và dì – khác biệt lắm. Câu này áp dụng với chị dâu và em chồng thì… lại càng khác biệt nữa phải không?

Khi nói một anh chàng nào đó go gathering orange blossoms, thì thành ngữ này có nghĩa là anh ta đang looking for a wife; lý do có thời kỳ, hoa cam thường được dùng để trang trí tiệc cưới.

Còn táo thì sao nhỉ?

Từ liên quan đến táo mà chúng ta thường xuyên gặp nhất có lẽ là bad apple, dùng để chỉ trái táo hư trong một rổ táo chẳng hạn. Nó sẽ chóng lây lan sang những trái táo khác, và chẳng bao lâu tất cả cùng hư hỏng. Vâng, bad apple chính là một đứa trẻ hư mà phụ huynh muốn con mình lánh xa, muốn con mình đừng gần mực.

Nhưng nếu ta gọi một đứa trẻ hay một người là apple of my eye, thì cụm từ đó nghĩa là cục cưng, là người được dấu yêu.

Còn thành ngữ này nữa, khi ai đó nói The apple never falls far from the tree, họ đang có ý nói “Con nhà tông không giống lông cũng giống cánh,” hay cũng ít nhiều gần với câu nói “Hổ phụ sinh hổ tử.”

Dĩ nhiên, còn vô số tên các loại trái cây được dùng trong tiếng Anh với nghĩa khá đặc biệt, ví dụ như To cherry pick nghĩa là lựa chọn những thứ có lợi nhất cho mình; a lemon không chỉ là trái chanh mà còn là một món hàng hay một chiếc xe đầy khiếm khuyết mà khách hàng chỉ phát hiện sau khi mua và sử dụng, tức something that does not work theo từ điển Cambridge, từ đó có Lemon Law là quy định của Mỹ dùng để bảo vệ khách hàng khi lỡ mua một món hàng không xài được; Còn To speak with a plum in (one’s) mouth không phải là ấp úng kiểu ngậm hột thị khi nói, mà là phong cách nói chuyện thể hiện sự sang trọng, đẳng cấp, kiểu Miệng người sang có gang có thép.

Trong bài viết ngày 5-9 với tựa đề Never monkey with the beasts, cũng ở mục này, bạn đọc hẳn còn nhớ câu Even if you go bananas, never monkey with the beasts, trong đó To go bananas nghĩa là phát cuống với thứ gì đó. Cũng xuất phát từ chữ banana, có thể khi đọc một bài báo nào đó nói về một chương trình hài kịch chẳng hạn, ta bắt gặp từ top banana và second banana, trong đó top banana là kép chính (đào chính), còn second banana là kép phụ (đào phụ), là người có vai trò quan trọng giúp cho kép chính. Do vậy, second banana có thể là một chief operations officer (COO), là người hỗ trợ đắc lực cho chief executive officer (CEO), như được giời thiệu trong một tài liệu về tổ chức công ty (link: https://edwardlowe.org/second-banana/)

Trong một bài báo viết về Tom Conway khi ông qua đời vào tháng 5-2019, Washington Post cũng đề cập đến nghệ sĩ hài kịch nổi tiếng này trong vai trò kép phụ ở những vở hài kịch, khi viết rằng “That he usually played second banana on TV did not bother [Tim] Conway.” (Link: https://www.washingtonpost.com/local/obituaries/tim-conway-uninhibited-crack-up-artist-on-the-carol-burnett-show-dies-at-85/2019/05/14/5f1e8eba-7664-11e9-b7ae-390de4259661_story.html)

Để hiểu thêm định nghĩa và minh họa về top banana và second banana, bạn có thể tham khảo đường link ở đây: https://grammarist.com/usage/top-banana-and-second-banana/

Cuối cùng, để kết thúc bài viết, xin phép được nói thêm với bạn đọc rằng bên cạnh thành ngữ To compare oranges to apples, người Anh và Mỹ cũng hay nói Don’t mix oranges and apples với cùng một nội hàm về mặt ngữ nghĩa.

Hãy theo dõi Reflective English trên trang Facebook “Reflective English,” nhóm “Biên – Phiên Dịch Tiếng Anh | Reflective English” và nhóm “Tiếng Anh Phổ Thông | Reflective English” nhé!